تشخیص بیماریهای روماتولوژیک فرآیندی پیچیده و چند مرحلهای است که به منظور شناسایی دقیق بیماری و تعیین نوع و شدت آن انجام میشود. این تشخیص شامل ترکیبی از ارزیابیهای بالینی، آزمایشهای خونی، روشهای تصویربرداری، و در برخی موارد، بیوپسی است. هر یک از این مراحل میتواند به شناسایی ویژگیهای خاص بیماریهای روماتولوژیک کمک کند.
آزمایشهای خونی
آزمایشهای خونی نقش مهمی در تشخیص و پایش بیماریهای روماتولوژیک دارند. این آزمایشها میتوانند به شناسایی علائم التهاب و وجود آنتیبادیهای خاص کمک کنند:
- (ESR) سرعت رسوب گلبولهای قرمز
یک آزمایش عمومی برای بررسی سطح التهاب در بدن است. افزایش میتواند نشانهای از وجود التهاب مزمن باشد
پروتئین واکنشی C (CRP) نیز یک شاخص قویتر از التهاب است که در صورت افزایش نشاندهنده فعالیت بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید است.
فاکتور روماتوئید (RF)
یک آنتیبادی است که اغلب در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید وجود دارد. وجود این آنتیبادی میتواند نشاندهنده بیماری روماتوئید باشد، اگرچه در سایر بیماریها نیز ممکن است مشاهده شود.
آنتیبادیهای ضد هستهای (ANA)
این آنتیبادیها اغلب در بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک دیده میشوند و به تشخیص بیماریهای خودایمنی کمک میکنند.
آنتیبادیهای ضد سیتروپلاسمی نوتروفیل (ANCA)
این آنتیبادیها در واسکولیتها و برخی دیگر از بیماریهای خودایمنی یافت میشوند
تصویربرداری
روشهای تصویربرداری به پزشکان کمک میکنند تا تغییرات ساختاری و آسیبهای وارد شده به استخوانها و مفاصل را مشاهده کنند
رادیوگرافی (X-ray)
رایجترین روش تصویربرداری است که میتواند تغییرات در مفاصل، کاهش فضای مفصلی، و تشکیل استخوانهای غیرطبیعی را نشان دهد
با پیشرفت آرتریت روماتوئید
آسیب به غضروف و رباطهایی که از مفاصل حمایت میکنند میتواند منجر به تغییر شکل شود. (راست) این تصویر اشعه ایکس یک مورد پیشرفته از آرتریت روماتوئید را نشان میدهد که در آن جابجایی و تخریب مفاصل دیده میشود
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
برای مشاهده جزئیات دقیقتر از مفاصل، غضروفها بافتهای نرم اطراف استفاده میشود و میتواند به تشخیص زودهنگام آسیبهای مفصلی کمک کند
سونوگرافی:
در تشخیص التهاب مفاصل و بافتهای نرم اطراف آن مفید است. این روش تصویربرداری غیرتهاجمی است و میتواند التهاب را در مراحل اولیه نشان دهد
بیوپسی
در برخی موارد، برای تأیید تشخیص یا ارزیابی شدت آسیبهای سلولی، نیاز به نمونهبرداری از بافتها است:
- بیوپسی سینوویوم:
- این نوع بیوپسی ممکن است برای ارزیابی التهاب مفصلی و تعیین نوع آرتریت مورد استفاده قرار گیرد
- بیوپسی کلیه
- در مواردی که لوپوس یا سایر بیماریهای خودایمنی مشکوک به تأثیر بر کلیهها باشد، این بیوپسی میتواند کمککننده باشد
- بیوپسی پوست
- در بیماریهایی مانند لوپوس، که راشهای پوستی خاص دارند، نمونهبرداری از پوست ممکن است لازم باشد
- آرتروسنتز =تخلیه مایع مفصلی
- این روش شامل استخراج مایع از مفصل مبتلا است که برای تجزیه و تحلیل آن در آزمایشگاه استفاده میشود.
– بررسی مایع مفصلی: این مایع از نظر رنگ، سلولها، کریستالها (مثلاً کریستالهای اسید اوریک در نقرس)، و حضور باکتریها بررسی میشود. این آزمایش به ویژه برای تشخیص نقرس، آرتریت عفونی، و دیگر بیماریهای التهابی مفاصل مفید است
- . تستهای عملکردی
- این تستها به بررسی قدرت، دامنه حرکت، و عملکرد عضلات و مفاصل کمک میکنند.
-
– ارزیابی عملکردی مفاصل: این تستها شامل بررسی دامنه حرکت، استقامت و قدرت عضلات است که به تشخیص شدت بیماری و تأثیر آن بر فعالیتهای روزانه کمک میکند.
– تستهای فیزیوتراپی: برای بررسی تواناییهای حرکتی و تشخیص ناتوانیهای ناشی از بیماریهای روماتیسمی استفاده میشود
- . تستهای ژنتیکی
- بعضی از بیماریهای روماتیسمی میتوانند با برخی مارکرهای ژنتیکی مرتبط باشند
تستهای ژنتیکی HLA-B27
که میتواند به تشخیص بیماریهایی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک کند.
نتیجهگیری
تشخیص بیماریهای روماتیسمی یک فرآیند پیچیده و چندمرحلهای است که نیازمند همکاری بین بیمار و پزشک است. ترکیب اطلاعات حاصل از تاریخچه پزشکی، معاینات فیزیکی، آزمایشهای آزمایشگاهی، و تصویربرداری به روماتولوژیست کمک میکند تا تشخیص دقیقی ارائه دهد و برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد دهد. تشخیص دقیق و بهموقع میتواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد